ફેસબુકીયમ્ – ૨

બે દીવસ દરમ્યાન કેટલુંક સૂત્રરુપ તો કેટલુંક જોડકણારુપ લખીને ફેસબુકના મારા પાને મુકી દીધેલું, તેને સંગ્રહ કરી રાખવાના ભાગરુપે અહીં મુકી રહ્યો છું……મારા વાચકોને ગમશે તો ગમશે મનેય તે. – જુ.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ફેસબુકીયમ્ ! તા. ૧૬/૯/૧૮

 

છીન્નભીન્ન છીએ,

અમારી જ ભુલોથી ખીન્નખીન્ન છીએ !

*******************

 વર્ગભીન્નતા,
વર્ણભીન્નતા,
મનભીન્નતા…..

અહો મતભીન્નતા !!

************************

હું, તું, “તે” –
હું, તું, આપણે !

હું નહીં; અમે પણ નહીં –
આપણે……બસ “આપણે” !!

************************

સંગીત સાથે સંકળાયેલો એક મજાનો અંગ્રેજી શબ્દ છે, હાર્મની.

સંગઠીત, સુગ્રથીત, સુસંકલીત શબ્દો પણ કેવા મજાના છે !

સંગીત, નૃત્ય, શીલ્પ જેવી કલાઓમાં જે હોય છે તે અનીવાર્ય તત્ત્વો હાથવગાં કરીને એને સમાજની સુમધુર સુરાવલીઓ રેલાવવામાં ન પ્રયોજી શકાય શું ?!

**************************

કોઈ સમજાવો…..

 

સમાજ વીખેરાઈ રહ્યો છે,

દીવાલો ચણાઈ રહી છે.

**************************

ઘણીય ઘણી ભાંગવી બસ દીવાલ ભેદો તણી;

ઘણીય ઘણી બાંધવી અવ સનેહદોરી ત્યહીં !!

************************

વીનંતીમાં નમ્રતાની જગ્યાએ આગ્રહ;
સલાહમાં પ્રેમને બદલે ઉપકારભાવના;
સુચનામાં ફરજને બદલે મોટપનો ભાવ
અને
આદેશ–હુકમમાં અધીકારની જગ્યાએ તોછડાઈ –
જે તે માણસની કસોટી કરીને એને જ નીચો પાડે છે !!

*****************

કોઈ પણ પક્ષના માણસો જે તે પક્ષના સક્રીય સભ્યો ન હોય તો પણ સામેના પક્ષની વ્યક્તીઓને ગાળો બોલે તે પછી જે તે પક્ષના આગેવાનો એની નોંધ લઈને ગાળો બોલનારને કોઈ ઇનામ આપશે ખરા ? નુકસાન તો સમાજની બે વ્યક્તીઅોને જ થવાનું ને ?! આ જ વાત આગળ જતાં એક જ સમાજના બે મોટા વર્ગોને પણ નુકસાન કરશે ને પક્ષો તો પેલા ભાઈબંધોને કોરાણે મુકીને ક્યારે ગઠબંધન કરી લેશે તે ખબરેય નહીં પડે ! બીલાડીઓના ઝઘડામાં વાંદરાવાળી વાત કાંઈ પંચતંત્ર પુરતી ચોપડીમાં સંઘરી રાખવા માટે નથી હોતી !!

સમાજને છીન્નભીન્ન કરી નાખનારી આ બધી પેરવીઓથી ધડો લેવાનું આપણે ક્યારે શરુ કરીશું ??!

***************************

 

 

 

 

 

Advertisements

અગીયાર દીવસનો અંધારપટ –

કભી કભી,

ઐસા ભી હોતા હૈ !

નીવૃત્તીના સમયમાં આધુનીક ટૅકનોલૉજી ક્યારેક દગો દઈને આપણને સાવ જ નવરા કરી દ્યે. આવા સમયે “દોડવું ’તું ને ઢાળ મળી ગયો” કહીને છુટી પડાતુંય નથી. નીવૃત્તીના સમયમાં પણ આવી રીતે નવરા કરી મુકનાર ટૅકનોલૉજીને માફ કરી શકાતી નથી ! (વાંક જ આપણો હોય ત્યારે એમને અપયશવાનોય શો અર્થ ?)

જુનાગઢે સારા પ્રસંગે કોઈને વેબસાઈટ અંગે વીગતે વાત કરતો હતો ત્યારે એણે જ જાણ કરી કે તમારી સાઈટ બંધ છે ! તે દી ઓચીંતાંનું જ ધ્યાને આવ્યું કે વાર્ષીક નાણાંવહીવટ કરવાનો રહી જવાથી વેબસાઈટ બંધ થૈ ગૈ છે !! હવે તો અમદાવાદ પોકીને નવેસરથી કામ હાથ ધરવું રહ્યું……પણ રે, આ કામ કરી આપનાર જાણકાર સહયોગી પોતે પોતાના જ લગનમાં ગોઠવાઈ ગયેલા હતા ! એટલે એમનાં લગ્નનો ગાળો – એમની સાથે જ રહીને માણ્યો…..(એ જાણકાર બીજા કોઈ નહીં પણ પૌત્રીના લગ્નના વરરાજા– ઈશિત મહેતા – ખુદ ! એટલે લગ્નનો લહાવો લેવામાં આ દીવસો ક્યારે પસાર થઈ ગયા તેય ખબર ન રહી.)

ને આજ વળી ઓચીંતાં જ એમણે ઠીકઠાક કરી દીધેલી આ વેબસાઈટને પાને આખું બખડજંતર આળેખવા બેસી જવાનો ઉત્સવ ઉજવી રહ્યો છું.

આ દીવસોમાં ફક્ત ને ફક્ત એક જ વ્યક્તી (દેવિકાબહેન)એ ચીંતા વ્યક્ત કરીને મારી “સાઈટને શું થયું છે” તેવી પૃચ્છા કર્યાં જ કરી તે માટે તેમનો આભાર માનીને આજે તો અહીં જ –

– અચ્યુતમ્ !

(આ દીવસો દરમ્યાન વળી અમેરીકા સ્થીત એક કવયીત્રીનો કાવ્યસંગ્રહ જોડણીસુધાર માટે આવ્યો ! એ પુસ્તીકાના ભાષાકર્મ ઉપરાંત સમગ્ર સંપાદનકાર્ય પણ મારે ભાગે આવી જતાં હમણાં તાજેતરમાં જ મેં શરુ કરેલું “પુસ્તકોના સંપાદનના ધંધાદારી કામ”નું ઉદ્ઘાટન પણ આપોઆપ આ અંધારપટમાં જ થઈ જતાં એક વ્યાવસાયીક કાર્યનું મંગલાચરણ થયું !! જાન્યુઆરીના છેલ્લા સપ્તાહે એકી સાથે ત્રણ પુસ્તકોનું વીમોચન થશે તે અગાઉ વીગતો જાહેર કરીશું…….તે દરમ્યાન કવયીત્રીને ધન્યવાદ સાથે એમનો આભાર !!)

 

ફેસબુકીયમ્ – ૨

બે દીવસ દરમ્યાન કેટલુંક સૂત્રરુપ તો કેટલુંક જોડકણારુપ લખીને ફેસબુકના મારા પાને મુકી દીધેલું, તેને સંગ્રહ કરી રાખવાના ભાગરુપે અહીં મુકી રહ્યો છું……મારા વાચકોને ગમશે તો ગમશે મનેય તે. – જુ.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ફેસબુકીયમ્ ! તા. ૧૬/૯/૧૮

 

છીન્નભીન્ન છીએ,

અમારી જ ભુલોથી ખીન્નખીન્ન છીએ !

*******************

 વર્ગભીન્નતા,
વર્ણભીન્નતા,
મનભીન્નતા…..

અહો મતભીન્નતા !!

************************

હું, તું, “તે” –
હું, તું, આપણે !

હું નહીં; અમે પણ નહીં –
આપણે……બસ “આપણે” !!

************************

સંગીત સાથે સંકળાયેલો એક મજાનો અંગ્રેજી શબ્દ છે, હાર્મની.

સંગઠીત, સુગ્રથીત, સુસંકલીત શબ્દો પણ કેવા મજાના છે !

સંગીત, નૃત્ય, શીલ્પ જેવી કલાઓમાં જે હોય છે તે અનીવાર્ય તત્ત્વો હાથવગાં કરીને એને સમાજની સુમધુર સુરાવલીઓ રેલાવવામાં ન પ્રયોજી શકાય શું ?!

**************************

કોઈ સમજાવો…..

 

સમાજ વીખેરાઈ રહ્યો છે,

દીવાલો ચણાઈ રહી છે.

**************************

ઘણીય ઘણી ભાંગવી બસ દીવાલ ભેદો તણી;

ઘણીય ઘણી બાંધવી અવ સનેહદોરી ત્યહીં !!

************************

વીનંતીમાં નમ્રતાની જગ્યાએ આગ્રહ;
સલાહમાં પ્રેમને બદલે ઉપકારભાવના;
સુચનામાં ફરજને બદલે મોટપનો ભાવ
અને
આદેશ–હુકમમાં અધીકારની જગ્યાએ તોછડાઈ –
જે તે માણસની કસોટી કરીને એને જ નીચો પાડે છે !!

*****************

કોઈ પણ પક્ષના માણસો જે તે પક્ષના સક્રીય સભ્યો ન હોય તો પણ સામેના પક્ષની વ્યક્તીઓને ગાળો બોલે તે પછી જે તે પક્ષના આગેવાનો એની નોંધ લઈને ગાળો બોલનારને કોઈ ઇનામ આપશે ખરા ? નુકસાન તો સમાજની બે વ્યક્તીઅોને જ થવાનું ને ?! આ જ વાત આગળ જતાં એક જ સમાજના બે મોટા વર્ગોને પણ નુકસાન કરશે ને પક્ષો તો પેલા ભાઈબંધોને કોરાણે મુકીને ક્યારે ગઠબંધન કરી લેશે તે ખબરેય નહીં પડે ! બીલાડીઓના ઝઘડામાં વાંદરાવાળી વાત કાંઈ પંચતંત્ર પુરતી ચોપડીમાં સંઘરી રાખવા માટે નથી હોતી !!

સમાજને છીન્નભીન્ન કરી નાખનારી આ બધી પેરવીઓથી ધડો લેવાનું આપણે ક્યારે શરુ કરીશું ??!

***************************

 

 

 

 

 

મારી કૉમેન્ટીકાઓ (૫) કાવ્યનો મુખ્ય હેતુ આનંદ !

તા. ૦૫, ૧૨, ૦૬ના રોજ પ્રગટ થયેલા મારા લેખ “ઘટનાઓનું સર્જન-સર્જનની ઘટના” પરની ટીપ્પણીઓના સંદર્ભે મેં મુકેલી કૉમેન્ટીકા !

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ભારતીય કાવ્યમીમાંસામાં કાવ્ય અર્થાત્ સમગ્ર સર્જનાત્મક સાહીત્યના મુખ્ય હેતુ બે કહ્યા છે: 1 આનંદ અને 2 ઉપદેશ.

ઉપદેશની વાત બાજુ પર રાખીને જોઇએ તો આનંદ એ કોઇપણ ઉત્તમ રચનાનું અંતીમ પરીણામ છે. કાવ્ય કે સાહીત્યમાં નવ રસોની જે વાત આવે છે તે બધાએ રસો આપણા સ્થાયી ભાવોના પરીવર્તનમાંથી જન્મે છે. સમગ્ર માનવજીવના નવ ભાવો છે, દુનીયાને ગમે તે છેડે પણ તે સરખા જ હોય છે. સર્જક એ ભાવોને પોતાની રચના દ્વારા જગાડે છે. તેથી વાચકને મઝા પડે છે. પણ ‘મઝા’ એ કાવ્યનો હેતુ નથી.

માનવના મનમાં પડેલા ભાવોનું જ્યારે સાધારણીકરણ થાય છે ત્યારે જ કાવ્યનું લક્ષ સીધ્ધ થાય છે, કારણ કે સાધારણીકરણ થાય તો જ ભાવોનું રસમાં પ્રગટીકરણ કે પરીવર્તન થાય છે.

આ પ્રક્રીયામાંથી જ આનંદ પ્રગટે છે; પણ આ આનંદ તે દુન્યવી આનંદ નથી. જેમ કે દુ:ખ એ દુનીયાભરના લોકોનો સ્થાયીભાવ છે અને સર્જક જ્યારે કાવ્ય દ્વારા વાચકમાં રસ જગાડે છે ત્યારે તે દુ:ખ રહેતું નથી પણ કરુણ રસમાં પરીવર્તીત થયેલો આનંદ હોય છે. નહીંતર દુ:ખદ ઘટના કોઇનેય વારંવાર સાંભળવી ન ગમે ! પણ કરુણરસનું સાહીત્ય વારંવાર માણવું ગમે. આનું નામ જ ભાવના સાધારણીકરણ દ્વારા થયેલો આનંદ. અતી ઉત્તમ કોટીનું સાહીત્ય જે પરમ અને દીવ્ય આનંદ આપે છે તેને કાવ્યશાસ્ત્રમાં બ્રહ્માસ્વાદસહોદર આનંદ કહ્યો છે. આવો આનંદ જ્યારે વ્યાપી વળે અણુઅણુમાં, ત્યારે ભાવક-વાચકના બધા જ ભાવો શાંત થૈને વીગલીત થૈ જાય છે, અર્થાત ઓગળી જઈને એક જ અનુભુતી કરાવે છે: કેવળ અને કેવળ આનંદની અનુભુતી! આ આનંદાનુભુતીને જ વીગલીતવેદ્યાંતરઆનંદ કહે છે !! સાહીત્યનું આ જ લક્ષ્ય છે.

આપણું સાહીત્ય આ ક્ક્ષાના આનંદને વહેંચતું હતું એટલે જ એ શાશ્વત બન્યું બાકી તો ફટકીયા મોતી જેવું ઘણું સર્જાતું હોય છે.

મુળ લેખ “ઘટનાઓનું સર્જન-સર્જનની ઘટના” અહીં  :

https://jjkishor.wordpress.com/2006/12/05/nibandho-33/

મારી કૉમેન્ટીકાઓ (૪) पानी रे पानी तेरे रूप कितने ?!

મુળે તો કૉમેન્ટ કરવાની જ નહોતી પણ – મને બહુ જ ગમતા – આ કાવ્યને વાચકો સમક્ષ મુકતાંની સાથે કાવ્યમાં દર્શાવાયેલા પાણીનાં વીવીધ સ્વરુપોને ધ્યાને લઈને કૉમેન્ટ મુલ્યા વીના મારો માસ્તરજીવ રહી ન શક્યો….આ પહેલાં કોઈક સમયે આ જ કાવ્યનો રસાસ્વાદ પણ કરાવેલો હતો જ. પણ આજે તો તા. ૮,૧૨,૨૦૦૬ના રોજ મુકાયલી કોમેન્ટ સાથે મુળ કાવ્યનો જ રસ લઈએ ! – જુ.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ને તે ય નીર …

 

છે આ ય નીર: સરમાં રહી શાંત પીએ
આકાશનું   ઝમતું  ચંદનસિક્ત  રૂપ,
ને   મંદ  વીચિદલની   ચળકંત   રેખે
રોમાંચ દાખવી  રહે નિજમાં નિમગ્ન.

ને  એ ય નીર:   ઊછળી ગરજે પ્રચંડ
અંભોધિમાં; નીરખતાં વિધુ,મત્ત થૈને
ઉલ્લાસને  પ્રકટ   તાંડવથી   કરીને
માની  નિબંધન   ચહે તટ તોડવાને.

છે આ ય નીર: ભરતું લઘુ  ઠેકડા જે
સ્ત્રોતે સરે ,કલકલે, નિજ આજુબાજુ
રાખે  હવા રણકતી; તહીં   ચાંદનીનું
કેવું અહો ! સહજ છંદ રમ્યે જવાનું !

ને તે ય નીર: નીરખી વિધુ, યાદ આવ્યે
વા‘લાતણી,  નયન મૌતિક થૈ  ઝળુંબે !

                                 – ચંદ્રકાન્ત શેઠ

–––––––––––––––––––––––––––––

શ્રી ચન્દ્રકાંત શેઠની આ કવિતા ‘ને તે ય નીરે’ માં ચાર પ્રકારે વહેતાં પાણીની વાત છે; જાણીતી વાત છે, પણ એ ચારે ય નીર પર ચંદ્રની અવિનાભાવી અસર છે અને ચારે ય નીર પોતપોતાની કક્ષા પ્રમાણે, પોતપોતાના સંદર્ભ-વિશેષે ચંન્દ્રને પ્રતિભાવ આપે છે, બલ્કે કહેવું જોઇએ કે ચારેયનો ચન્દ્રાભિગમ કેવો અલગ અલગ રીતે ને રૂપે પ્રગટી રહે છે !!

કાવ્યના શીર્ષકે નીરને ‘તેય’ કહ્યું છે; ‘આ ય’ કે ‘એ ય’ નથી કહ્યું ! સૉનેટની છેલ્લી બંને મહત્ત્વની પંક્તિમાં નયનનીરને સૌથી ઉપર બેસાડીને પ્રકૃતિની સામે માનવીની લાગણીઓને જે મહત્ત્વ આપ્યું છે તે આ રીતે શિર્ષક પરથી જ સૂચવાઇ જાય છે. (પણ કદાચ ધ્યાન બહાર ન રહી જાય એ લોભે આ આટલી ચેષ્ટા કોમેંટરૂપે કરી છે !) -જુ.

 

ઉત્તમ સૉનેટ (વસંતતિલકા). ફરી એકવાર ઉત્કૃષ્ટ છાંદસકાવ્યો/ સૉનેટની આવી સફર કરાવો તો મઝા પડે. – પંચમ શુક્લ (એ સમયે એમણે મુકેલી ટીપ્પણી)

                                                                                                                               તા. ૮,૧૨,૦૬

મારી કૉમેન્ટીકાઓ (૩) શબ્દ પણ એક ચેપી ચીજ છે !

શબ્દ પણ એક મજાનો ચેપ છે ! એકને અડકો એટલે બીજા આજુબાજુથી ગોઠવાઈ જાય ! પછી તો આપણે એમનું માન રાખ્યે જ છુટકો. નીબંધોમાં તો વળી એક ફકરાનો અંત જ બીજા ફકરાને ઉઘાડી આપે ને એમ શૃંખલા રચાતી જાય. (નીબંધ વીશે આપણે ત્યાં બહુ જાગૃતી નથી બાકી ગદ્યમાં રમવા માટે નીબંધ એ નીર્બંધ એવો રમતોત્સવ, કહો કે રસોત્સવ બની રહે છે !! )

શબ્દકોશ લઈને ક્યારેક બેસવા જેવું હોય છે. શબ્દકોશનો કોઈ એક શબ્દ હાથે ચડે ને એનામાં સહેજ જ રસ લો એટલે થઈ રહ્યું ! પછી તો શબ્દની અનેક છાયાઓ આપણને પાનાંનાં પાનાં ફેરવવા મજબુર કરી મુકે ! ઉમાશંકરભાઈ જેવાને “દૂરથી મંગલ શબ્દ આવતો” સંભળાય પછી જે ઘટના ઘટે તેમાં આપણ વાચક–ભાવકને પંચેન્દ્રીયસુખ પ્રાપ્ત થઈ જાય ! સર્જકો પાસે શબ્દો કેવી કેવી લીલા કરાવી જાય છે !!

આજે આ ‘પત્રાવલિ’માં એક નવું વ્યંજન પીરસાયું તો આટલો અમી–ઓડકાર થયો. આપણા વાચકોને આ પંગતે બેસવા નીમંત્રણ છે !

– જુ.

(દેવિકા ધ્રુવના બ્લૉગ ‘શબ્દોને પાલવડે’ https://devikadhruva.wordpress.com/ ના લેખમાં મારી ટીપ્પણી.)

મારી કોમેન્ટીકાઓ (૨) એક નાનકડો વીચારસ્ફુલ્લીંગ ક્યાં પહોંચ્યો !!

    – જુગલકીશોર.

કોમેન્ટીકાને એક વીભાગ તરીકે શરુ કરવાની વાતે બેત્રણ ‘પૌષ્ટીક’ અભીપ્રાયો સાંપડ્યા પછી એ અભીપ્રાયોને સાચવીને આગળ વધવાનું જરુરી લાગેલું. વર્ષો પહેલાં કોઈ લખાણ પર થયેલી ચર્ચાઓને અનુસંધાને મારા દ્વારા થયેલી તો ખરી જ પણ અન્યો દ્વારા પણ થયેલી ટીપ્પણીનો સંદર્ભ સાચવીને એ બધીયોને એક નવા લેખરુપે મુકવામાં મજા ને સજા બન્નેની શક્યતા હોઈ શકે છે.

આ વીચારનો માર્યો હું બીજી કોઈ કોમેન્ટીકા અંગે લખવાની તૈયારી કરી રહ્યો હતો. ત્યાં જ એક નાનકડી ઘટના ઘટી ગઈ……દસેક દીવસથી લગભગ બંધ હાલતમાં પડેલું મારું નેટવર્ક કામ કરતું થયું એટલે બાકી નીકળતાં અગત્યનાં કામો પાર પાડવા બેઠો…

આ અગત્યનાં કામોમાંનું એક તે બે કલાક અને એકતાલીસ મીનીટ જેટલા પ્રલંબ ગાળામાં વહેલો વિશાલ મોણપરાના સન્માનનો કાર્યક્રમ !! એમાં મારે ઓનલાઈન  હાજર રહેવાનું હતું જ તેને નેટદખલે મારી હાજરી વગરનો કરી દીધો હતો ! મારા જ ઉભા કરેલા કાર્યક્રમમાં હું ન હતો. એટલે જેવું નેટીયું હખણું થયું કે તરત મેં તે વીડીયો આખો જોયો. ને એણે જ…..

હા, એણે જ મને કોમેન્ટીકાના બીજા ભાગ પર સાહીત્યના ભાવરસને બદલે આમ અધવચ્ચે આ નવા લખાણ માટે મજબુર કરી દીધો.

તો હવે આજની આ બીજી કોમેન્ટીકા પર એ વાતે વીચાર –

વીચાર એક તણખો હોય છે. પ્રજ્વલીત અગ્નીમાંથી ચારે દિશામાં ઉડતા રહેતા સ્ફુલ્લીંગો – તણખાઓ – સહેજ દુર જઈને વીલીન થઈ જતા હોય છે. વીચારનું પણ એમ જ થતું જણાય છે. મોટા ભાગના વીચારો તીખારાની જેમ જ, લાગે કે વીલીન થઈ ગયા. પણ સાવ એવું નથી. વીચારનો કોઈ ઝબકારો સહેજસાજ કાર્યવાહી આપણી કને કરાવીને જાણે કે છુટી જતો હોય છે. પણ એ સહેજ સાજ કરેલી કાર્યવાહી ક્યારેક દુર જઈને, દુરગામી પરીણામો લઈ આવતી હોય છે.

વીચારનું તોએવું છે. મનમાં આવ્યો, એને તરત જ પ્રગટ કરી દીધો, કોઈ બે વાક્યો કહી કે લખી નાખ્યાં, બસ પછી ભલે ભુલી જાઓ…પણ તે જ બે વાક્યો ક્યાંક, ક્યારેક કોઈ નવી જ રચના કરી બેસતાં હોય છે.

આટલી લાં…..બી પ્રસ્તાવના કરવા પાછળનું કારણ, કોમેન્ટીકાના આજના લખાણનો એક મહત્ત્વનો વીચાર છે જે મારા મનમાં સતત આવતો રહેલો પણ તેને ફળવા માટે કોઈ નીમીત્ત મળતું નહોતું. ગમે તેમ, પણ એક દીવસ એક જ વાક્યે તે ફુટી નીકળ્યો ! (વોરાસાહેબ ઘણી વાર કહેતા રહે છે કે, “કોમેન્ટ લખો.” “સગવડ મળી છે તો તેનો ઉપયોગ કરો.” આજે એના સંદર્ભે પણ આ વાત.)

એક દીવસ ફેસબુક પર વિજયભાઈ શાહે વિશાલ મોણપરા અંગે લખાણ મુકેલું. મારા મનમાં મુ. રતિકાકા, વિશાલ મોણપરા, હિમાંશુ કિકાણી તથા હિમાંશુ મીસ્ત્રી વ.નાં નામો ને એમનાં મહાકાર્યો રમતાં જ રહેતાં. તે દીવસે વિજયભાઈના લખાણ પર મેં એક જ વાક્ય લખ્યું : ‘વિશાલ મોણપરાનું નેટજગતે સન્માન કરવું જ જોઈએ.’ આ વાક્ય પર બેત્રણ વધુ ટીપ્પણી થઈ પણ ઝાઝું ધ્યાન અપાયું નહીં પણ એ બેચાર ટીપ્પણીઓએ મને ટેકો પુર્યો ને મેં નેટગુર્જરી પર લેખ લખ્યો. એમાં સન્માન કરતાંય બીજા કેટલાક કાર્યક્રમોની વાત હતી. નેટજગતને મળેલી કીબોર્ડની સવલતોનો લાભ લઈને ગુર્જરીની સેવા કરવાની તકોનો તેમાં તીવ્ર ભાવ હતો.

એ લખાણને બહુ સારો પ્રતીસાદ મળ્યો. બીજા લખાણમાં મારાથી કેટલાંક કાર્યોની સુચી મુકાઈ ગઈ. (પાછલી કોમેન્ટીકાઓનો અભ્યાસ કરતો હતો તો જાણવા મળ્યું કે લગભગ આ જ કાર્યસુચી મેં ‘શાણીવાણીનો શબદ’ નામના મારા બ્લૉગ પર પાંચેક વરસ પહેલાં મુકેલી હતી, ને એમાંનું કેટલુંક “કણક મોણ”ના શીર્ષકે ‘ઓપિનિયન’માં પણ છપાયેલું !! )

ટુંકમાં કહીએ તો વીચાર કેટલો જીવતો રહેતો હોય છે, ને ક્યારેક ક્યાં જઈને સ્ફુટતો હોય છે તેનું કાંઈ કહેવાય નહીં. વિશાલના સન્માન નીમીત્તે પ્રગટેલા એ વાક્યનું નસીબ જોરદાર હશે. જુઓ ને, એની જ ચીનગારીમાંથી મુ. રતિકાકાના, આતાજીનાતથા વિશાલના સન્માનથી એ લાંબાગાળાની અપેક્ષા મારી ફળીભુત થઈ.

લાગે કે વાત મારી અહીં પુરી થઈ. પણ ના. હજી આ આખા લખાણની બે વાત બાકી રહી જાય છે !!

પહેલી વાત તે વોરાસાહબની અપેક્ષાની. વાચકો સૌ ફક્ત વાંચીને બેસી ન રહેતાં, કંઈક ને કંઈક કોમેન્ટરુપે મુકે. (કેટલીક કોમેન્ટો લેખકની નબળાઈઓને વધુ મજબુત કરતી હોય છે. એટલે તટસ્થ કોમેન્ટ કરવાનુંય શીખવા જેવું હોય છે.) આપણા સૌની ટીપ્પ્ણીઓ ક્યારેક બહુ મોટાં પરીણામોનું નીમીત્ત બનવા સક્ષમ હોય છે.

તો બીજી વાત કે જેને મેં બેએક સ્થળે પ્રગટ કરી છે તે “નેટજગતના ત્રણ વીભાગોની ઈતીહાસરુપ પુસ્તીકાઓ તૈયાર કરવાની વાત.” આ ક્ષેત્રના જાણકારો, ટૅકનીશીયનોએ કરવા જેવાં કામો :

૧) નેટજગતનો પરીચય અને ઈતીહાસ,

૨) નેટ પર લખાણો મુકવાની વીવીધ સવલતોના પ્રકારો,

૩) ગુજરાતી લખાણો, તેના પ્રકારો, લેખકો વગેરેનો પરીચય તથા

૪) નેટ પર ગુજરાતી લખાતું થયું તેનો ઐતીહાસીક ક્રમ અને તેમાં ભાગ ભજવનારા મહાનુભાવોનાં તે ઐતીહાસીક ને બહુમુલ્ય કાર્યોનો પરીચય–ઈતીહાસ.

કોમેન્ટીકાઓ તરફ સીંહાવલોકન માફક ક્યારેક પાછળ ફરીને દૃષ્ટી કરતાં રહેવું જોઈએ એમ લાગે છે. દરેક બ્લૉગરના ડૅશબોર્ડ પર ટીપ્પણીઓનો ઢગલો પડ્યો જ હશે. એ ટીપ્પ્ણીઓ આપણને ઘણું શીખવી જાય છે. એક ઈ–ઉમાં લખનારા મારા જેવા બલૉગરોને કેટલાક ટીપ્પ્ણીકારોએ ન સહી શકાય તેવી ટીપ્પ્ણીથી નવાજેલા !

એ ટીકાઓમાંથી મેં ધડો લીધો કે ‘આપણું કામ ભાષાના પ્રચારનું છે; આપણા વીચારોને ઠોકી બેસાડવાનું નથી.’ આ સમજ મને મળી આકરી ટીકાઓને કારણે ! “ગાળ તો છે ઘીની નાળ” એવી શીખ મને ભાષાસાહીત્ય પર ૩૦૦થી વધુ લેખો લખવા તરફ ખેંચી ગઈ !!

કોમેન્ટીકાકક્ષ આપણો ચૉરો છે. આ ઓટલા પરીષદે સૌ સક્રીય રીતે મળતાં રહીએ તેવી આશા સાથે વંદના.